Ev ve Mini-Kent olarak “Köprüler”

Pek çoğunu masallardan hatırlasak da, aslında gerçekten hayatlarını köprülerde yaşayarak geçiren insanlar var. Köprüde yaşamak ilk bakışta “köprü altı” fikrini akla getirse de, bahsettiğimiz bu değil. Köprülerin gerçekten “ev” işlevi görmesi… İnanması zor gelse de, bir zamanların Avrupa’sında köprülerde yaşamak oldukça sık rastlanılan bir yaşam biçimiydi. Bunda, üzerinde konutlar bulunan 35 köprüsüyle Fransa başı çekiyordu. Üstelik bu konutlar, az önce de bahsettiğimiz gibi, köprü altında gizlenmiş değil, ilginç mimari yapılar, hatta mağazalarıyla, neredeyse birer kent oluşturuyorlardı.

Krämerbrücke

Almanya kentlerinden Erfurt’ta yer alan Krämerbrücke, yaklaşık 5 yüzyıl boyunca içerisinde sürekli olarak yaşanan bir köprü olmuştur. Tamamen evlerle kaplanmadan önce dahi, sadece yürünüp geçilen bir köprü olmamış, aynı zamanda çeşitli alışverişlerin de gerçekleştirildiği bir Pazar alanı işlevi görmüştür. Bugün köprünün üzerinde bulunan yapıların hemen hepsi belediyeye ait ve ticari amaçlarla kullanılıyor. Köprünün, mimari bir nirengi olarak sürdürdüğü uzun tarihi, sürekliliğinin ve korunmasının sağlanması için gerekli çalışmaların yapılmasını sağlamıştır. Hatta modern dönemlerde yapılan tamir ve güçlendirmeler sonucunda bugün araçların ağırlığını bile taşıyabilir konumdadır.

Eski Londra Köprüsü

Londra Köprüsü, her zaman bugünkü gibi düz ve sade olmamıştır. Köprü ilk kez milattan sonra 80 civarında inşa edilmiş ve bundan sonra da pek çok kez yıkılıp yeniden yapılmıştır. Üzerinde evler bulunan ilk uyarlaması ise 1209 yılında inşa edilmiş ve kiralanmıştır. 1666 yılındaki büyük yangının ardından köprü, üzerinde çatı bahçeleri olan modern blok evlerle yeniden inşa edildi. 1763’te tamamen yıkılmasının ardından birkaç kez daha inşa edilse de, üzerine evler tekrar yerleştirilmedi. Ancak Londra Belediye Başkanı Boris Johnson’ın 80 milyon £’luk yeni bir proje ile, üzerinde mağazalar, kafeler ve evler bulunan yeni bir köprü yaptırmayı düşündüğü söyleniyor.

Ponte Vecchio

“Eski Köprü” olarak çevrilebilecek olan ve Floransa’da Arno Nehri üzerinde bulunan Ponte Vecchio’nun, 996 yılına dayanan zengin bir geçmişi bulunuyor. Tıpkı diğer yüzyılların eski köprüleri gibi o da, pek çok kez yıkılıp yeniden inşa edilmiştir. Şu anki köprü tamamen taştan yapılmış ve kendi bölgesinde, üzerinde hala mağazalar bulunan ender köprülerinden birisi. Ponte Vecchio’nun üzerindeki yapılar her zaman tüccarlara verilmiştir ve bugün de çeşitli mağazalara ev sahipliği yapmaktadırlar. Bu mağazaların pek çoğu sanat eserleri satıcıları, kuyumcular ve hediyelik eşyacılardır. Köprü, 2. Dünya Savaşı sırasında, Hitler’in direkt emri üzerine, Floransa’daki diğer tüm köprülerin tersine yıkılmamış ve korunmuştur.

Köprü Evi

İngiltere’nin Cumbria kentinde 16. yüzyılda inşa edilen bu garip ev ise, yakınlarında bulunan bir meyve bahçesi için elma satışı amacıyla yapılmıştır. Anlatılana göre sahibi, arazi vergisi ödememek için Stock Beck’in üzerinde inşa etmeyi tercih etmiştir. Geçen yüzyıllar boyunca konut, hediyelik eşya dükkanı, dokumacı ve bilgi merkezi gibi çeşitli şekillerde kullanılmıştır. Bugün ise National Trust Mağazası olarak kullanılıyor.

Ponte di Rialto

Bir başka İtalyan hazinesi olan Ponte di Rialto (Rialto Köprüsü) Venedik’teki Büyük Kanal’ın üzerinde yer alır ve pek çok dükkana da ev sahipliği yapar. Pek çok çarpışma ve yangının ardından köprü 1589-1591 yılları arasında tamamen taştan yeniden inşa edildi. Çok cesur ve saçma bulunmasına rağmen bugüne kadar ayakta kalan köprü, Venedik’in en popüler turistik yerlerinden biridir.

Pulteney Köprüsü

İngiltere, Bath’ta bulunan Pulteney Köprüsü, Britanya’da inşa edilen son yaşanabilir köprü kabul edilir. 1773’te mimar Robert Adam tarafından inşa edilen köprünün hem Ponte di Rialto hem de Ponte Vecchio’dan ilham aldığı söylenir. Geçen yıllar boyunca köprü zarar görüp birkaç kez yeniden inşa edildi ancak 20. yüzyılda köprü orijinal haline göre restore edildi. 2009 yılında ise köprünün daha iyi korunabilmesi için üzerinden araç geçişi yasaklandı.

Pont Notre Dame

Paris’in en eski köprüsü olduğu söylenen Pont Notre Dame, aynı yerde pek çok kez yıkılıp yeniden yapılmıştır. Her ne kadar bugün görece daha düz, sade bir görüntüsü olsa da bir zamanlar tam 60 tane büyük evle kaplıydı. 1406’daki selde zarar gören köprü, 1412’de VI. Charles’ın emriyle yeniden inşa edilmiştir. 7 yıllık inşa sürecinin ardından ahşap köprü, iki yanında 30’ar ev ile yeniden inşa edilip gerekli tamirlerin de yapılmaması üzerine 1499’da üzerindeki evlerin ağırlığına dayanamayıp tamamen çökene kadar ayakta kalmıştır. Bu başarısızlığı umursamayan Paris kenti, üzerindeki evlerle birlikte köprüyü bu kez taştan yeniden inşa etmiştir. Yeni köprü ve evler 1507 yılında tamamlanmış, evler hem sağlık hem de köprünün korunması nedeniyle 1788 yılında yıkılmıştır.

Modern Köprü Evler

Her ne kadar içinde yaşanabilen köprü akımını eski Avrupa kentleri başlatmış olsa da, modern mimarlar da bu eski geleneği oldukça ilginç tasarımlarla günümüze taşımaya çalışmaktadırlar. Ünlü Arjantinli mimar Amancio Williams, Casa del Puente adı verilen evi inşa etti. Mimar Michael P. Johnson da, New York Massena’da Sullivan Evi olarak bilinen “köprü evi” tasarladı.

Yükseltilmiş Parklar Olarak Köprüler ve Yaşanabilir Köprülerin Geleceği
Bugün artık ömrünü tamamlamış köprüler nasıl kullanılıyor? Pek çok kişi, onları yeni bir işlev vermek suretiyle koruyarak hem inşaat maliyeti ve kirliliği azaltmanın hem de yeni ve kullanışlı alanlar yaratmanın anlamlı olduğunu düşünüyor. Bunun bir örneği bugün New York’un oldukça beğenilen ve popüler olan High Line’ı. Tren köprüsü 1930’larda, tehlikeli tren hattını caddelerden çekmek amacıyla inşa edilmişti. Son High Line treni 1980’de geçiş yaptı ve uzunca bir süre boyunca yıkılacakmış gibi boş durdu. “High Line Dostları” olarak anılan bir birlik, köprünün korunması için ortaya çıktı ve kentten tren köprüsünün yükseltilmiş bir park olarak yenilenmesi amacıyla fon sağladı. Parkın ilk bölümü 2009’da açıldı ve ikinci bölümünün ise 2010’da açılması bekleniyor.

Kaliforniyalı mimarlar Ronald Rael ve Virginia San Fratello da, Bay Köprüsü’nün kapatılmış bölümü için benzer bir öneri getirdi. Mimarlar, köprünün, vergiler kullanılarak yıkılmasındansa bir kentsel park ve açık hava sporları için çekim merkezi olacak şekilde dönüştürülmesi gerektiğini savunuyor. Bu kapsamda köprüler gibi yapıların kentsel konut, kamusal park ve diğer faydalı amaçlar için kullanılabileceğini belirtiyorlar. Köprülerin pek çoğu hala ciddi biçimde sağlam ve artık kullanılmadıkları için yıkılmak üzere bekliyorlar. Bu kanıtlanmış sağlamlıklarını harcamak yerine daha sağlıklı insanlar için daha sağlıklı mekanlar yaratmak amacıyla kullanılabileceğini öneriyorlar.

Girişimcilerin çabaları başarılı olsun ya da olmasın, suyun hemen üzerinde yaşama, çalışma ya da eğlenme fikri, hemen herkes için oldukça cazip gözüküyor.

Yazı ve Görseller: Inhabitat
Çeviri: Mimdap