|
16 Ekim 2009 |
Dünya Anıtlar Fonu (The World Monuments Fund – WMF) iki yılda bir hazırladığı, acilen müdahale edilmesi gereken, özel kültürel değere sahip bina ve arazileri belirleyen “izleme listesini” açıkladı. WMF’nin bu alanları belirlerken kullandığı 4 ana kriter bulunuyor: önem, durumun aciliyeti, önerilen eylemin uygunluğu ve konuların genel ölçekte miras alanlarıyla alakası.
2010 yılının listesinde 47 ülkeden toplam 93 alan belirlenmiş durumda. Bunların 11 tanesi Afrika ve Orta Doğu’da, 38 tanesi Kuzey ve Güney Amerika’da (9’u ABD sınırları içinde olmak üzere), 18’i Asya ve 26 tanesi ise Avrupa’da yer alıyor. Belirlenen alanlar çok tanınan odaklardan çok daha değişik bölgelere kadar büyük bir çeşitlilik gösteriyor.
Afganistan: Old City of Herat
Herat’ın tarihi bölgesi, konut alanı, dini ve ticari alanları yoğun, düz bir hat olarak birleştiren İslami kentsel planlama türüne bir örnektir. Uzun süredir devam eden savaş ve buna bağlı ihmal nedeniyle de kontrolsüz gelişme ile de karşı karşıyadır.
Viyana, Avusturya: Wiener Werkbundseidlung
Viyana’da bulunan ve bir işçi birliği konut kompleksi olan Werkbundsiedlung, 1920 ve 1930’lardan bir bütün olarak kalan nadir işçi konutlarından biridir. Viyana’yı, özel konutları, yerel ve uluslararası paydaşları da içine alan bir katılımcı planlama süreci ile, yapının korunması ve sürdürülebilir kılınması için çözüm aranıyor.
Musul, Irak: Al-Habda’ Minaret
Yerel halk tarafından riskli eğriliği nedeniyle al-Hadba yani “kambur” olarak bilinen Büyük Nur al-Din Camisi’nin minaresi, 1172 yılında tamamlandığında 45 metre yüksekliğindeydi. Minaredeki eğrilik uzun süredir endişe yaratıyor. 1970’lerde minarenin yapısının düzeltilmesi için başlatılan çabalara rağmen bugün minarenin çatlakları tabana kadar inmiş durumda.
Kargil, Hindistan: Chiktan Castle
16. yüzyılda Pakistanlı ustalar tarafından inşa edilen saray, yüzyıllar boyunca kraliyet konutu olarak kullanıldı. İhmal ve doğal koşullar, sarayın hızla çürümesine neden oldu.
Barselona, İspanya: Temple Expiatori de la Sagrada Familia
Halen tamamlanmamış olan görkemli cephe, önünden geçerek Madrid-Zaragoza-Barselona-Fransa sınırını takip edecek olan hızlı tren hattı nedeniyle tehdit altında. Koruyucu önlemlere rağmen hızlı trenin potansiyel etkisinin yapıya zarar vereceği düşünülüyor.
Nansana, Uganda: Wamala King’s Tombs
İçinde Kabaka Suuna II’nin mezarının da yer aldığı Wamala Kral Mezarı, Uganda’da kalan son 2 mezar kompleksinden biri. Wamala, geleneksel dini adetlere göre hala çok büyük öneme sahip. Bu önemli yapının izleme listesine alınması, yönetimi konusundaki toplumsal anlaşmayı yenilemeyi sağlayabilecektir.
Tivoli, İtalya: Ponte Lucano
İsa’dan önce 1. yüzyıla dayanan ve Tivoli ile Roma arasındaki antik Via Tiburtina, Ponte Lucano konsolosluk yolu olarak 20. yüzyılın ortalarına kadar kullanılan ve birkaç yıl öncesine kadar da araç trafiğine açık bulunan köprüdür. Köprü, Plautii Anıt Mezarı’nı da içinde bulunduran bir arkeolojik alanın da parçası, bir 16. yüzyıl kamusal hanı ve Villa Adrianna Dünya Mirası alanına geçiş noktasıdır. Ancak son gelişme baskısı ve Anio suyolu üzerindeki yönetim sorunları, yapının bugüne kadar gelen karakterini hızla bozmaktadır.
Connecticut, ABD: Bridges of the Merritt Parkway
1940’ta tamamlanan ve 60 kilometre kadar uzanan bulvar, 1920’lerde günde 24 bin kadar aracın geçtiği Post Caddesi’ni rahatlatmak amacıyla tasarlanmıştı. Orijinal halinde Merritt, Fransız Rönesans , neo-klasik, art-deco ve rüstik tarzda 68 köprüyle birlikte tasarlanmıştı. Bugün, çağdaş ve yolun yapıldığı döneme dayanan 36 köprüsü bulunmaktadır. Bu birbirinden farklı köprüleri korumanın, Merritt için yapılan yapısal çalışmalar sonucunda pek kolay olmayacağı öngörülmektedir.
New Orleans, Luisiana: Phillis Wheatley Elementary School
1954 yılında mimar Charles Colbert, çocukları tropikal iklimden korumak amacıyla pahalı bir gölgelikli oyun alanı yapmak için yükseltilmiş dirsekli çelik bir yapı inşa etti. 50 yıldan fazla zaman sonra, bu yükseltilmiş yapının Hurricane Kasırgası sırasında Phillis Wheatley İlköğretim Okulu’nu selden büyük oranda koruduğu fark edildi. Ancak kasırgadan bu yana yapı, modern tasarımını tehdit eden bir çürüme ve barbarlıkla karşı karşıya kaldı.
Taos, New Mexico: Taos Pueblo
Bu dikkat çekici yapı, yan yana ve katmanlar halinde, ana duvarlar kullanılarak inşa edilmiş seremoni yapıları ve ayrık evlerden meydana geliyor. 1992’de UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınan Taos Pueblo tarihi ve deneyimleri nedeniyle büyük bir ziyaretçi akınına uğruyor. Bunun yanında ise hemen yakınındaki Taos kentindeki gelişmeler baskı unsuru teşkil ediyor.
Listenin tamamı aşağıda yer almaktadır:
AFGANİSTAN
Old City Of Herat, Herat
ARJANTİN
Buenos Aires Historic Center, Buenos Aires
Teatro Colón, Buenos Aires
ERMENİSTAN
Aghjots Monastery, Garni Village
AVUSTURYA
Wiener Werkbundsiedlung, Viyana
BAHREYN
Suq Al-Qaysariya, Muharraq
BELÇİKA
Sanatorium Joseph Lemaire, Tombeek
BUTAN
Phajoding, Thimphu
BOLİVYA
Convento-Museo Santa Teresa , Cochabamba
Misiones Jesuíticas De Chiquitos (Jesuit Missions Of Chiquitos), Santa Cruz department
ŞİLİ
Iglesias De Arica Parinacota (Churches Of Arica Parinacota), Municipios de Arica y Putre
KOLOMBİYA
San Fernando And San Jose Fortresses, Cartagena de Indias
Santa Fe De Antioquia Historic Center, Province of Antioquia
KOMOR ADALARI
Ujumbe Palace, Mutsamudu, Anjouan
KIBRIS
Historic Walled City Of Famagusta, Famagusta
EKVADOR
Todos Santos Complex, Cuenca
MISIR
New Gourna Village, Luxor, West Bank
Old Mosque Of Shali Fortress, Siwa Oasis
FRANSA
Eglise Paroissiale De Saint-Martin-Des-Puits, Saint Martin-des-Puits
Hôtel De Monnaies, Villemagne L’Argentière
YUNANİSTAN
Churches Of Lesvos, Lesvos
GUETEMALA
Kaminaljuyu, Guetemala City
HAİTİ
Gingerbread Houses , Port au Prince
HİNDİSTAN
Chiktan Castle, Kargil
Dechen Namgyal Gonpa, Nyoma
Historic Civic Centre Of Shimla, Shimla
Kothi, Qila Mahmudabad, Mahmudabad
IRAK
Al-Hadba’ Minaret, Musul
İRLANDA
Russborough, Blessington, County Wicklow
İSRAİL
Old City Of Lod, Lod
İTALYA
Historic Center Of Craco (Centro Storico Di Craco) , Craco
Ponte Lucano, Tivoli
Villa Of San Gilio, Oppido Lucano
JAPONYA
Machiya Townhouses, Kyoto
ÜRDÜN
Damiya Dolmen Field, Damiya
KAZAKİSTAN
Vernacular Architecture Of The Kazakh Steppe Sary-Arka, Zhezkazgan
LAOS
Hintang Archaeological Landscape, Houameuang District
Tam Ting, Nam Kong River at Ban Pak Ou
MEKSİKA
Acueducto De Tembleque, Zempoala to Otumba
Las Pozas, Xilitla
templo De San Bartolo Soyaltepec (Church of San Bartolo Soyaltepec), Oaxaca
Templo De San Felipe Tindaco (Church Of San Felipe Tindaco), Tlaxiaco
templo Y Convento De Los Santos Reyes Y Convento De La Comunidad (Santos Reyes Church and Monastery and La Comunidad Convent), Metztitlán
MOLDOVA
Assumption Of Our Lady Church, Causeni
MOROKKO
Lixus, Larache
KUDÜS ESKİ KENT
Cathedral of St. James
PAKİSTAN
Petroglyphs In The Diamer-Basha Dam Area , Northern Areas
Shikarpoor Historic City Center, Shikarpoor Municipality
PANAMA
Corozal Cemetery, Panama City
Historic Center Of Colón, Colón
Mount Hope Cemetery, Colón
PARAGUAY
La Santísima Trinidad Del Paraná, Trinidad
PERU
Chankillo, San Rafael District
Jesuit Churches Of San José And San Javier, Changuillo and El Ingenio, Nazca
Pachmacamac Sanctuary, Lurín
Parque Arquelogico De Pikillaqta, Cuzco
San Francisco De Asis De Marcapata, Marcapata
Santuario Histórico Machu Picchu, Distrito de Machu Picchu
Tambo Colorado, Humay
templo Santa Cruz De Jerusalén De Juli (Church of Santa Cruz of Jerusalem), Juli
FİLİPİNLER
Nuestra Señora De La Asunción, Municipality of Santa Maria
Rice Terraces Of The Philippine Cordilleras, Ifugao
San Sebastian Basilica, Manila
ROMANYA
Fortified Churches Of Southern Transylvania, Sibiu
RUSYA
Church Of The Icon Of The Mother Of God Of The Sign
Podol’sk
SLOVAKYA
Lietava Castle, Lietava
GÜNEY AFRİKA
Wonderwerk Cave
Ga-Segonyana / Kuruman
İSPANYA
Historic Landscape Of Sevilla, Sevilla
historic Landscape Of Toledo (Vegas Alta y Baja del río Tajo a su paso por la ciudad de Toledo), Toledo
Numancia, Soria and Garray
Old Town Of Ávila (Ciudad Vieja De Ávila), Ávila
Route Of Santiago De Compostela, Aragon, Navarre, La Rioja, Castile-Leon and Galicia
Temple Expiatori De La Sagrada Família , Barcelona
SRİ LANKA
Dutch Fort Of Batticaloa, Batticaloa, Sri Lanka
TANZANYA
Pangani Historic Town, Pangani
UGANDA
Wamala King’s Tombs, Nansana, Wakiso District
İNGİLTERE
Carlisle Memorial Methodist Church, Belfast, Northern Island
Edinburgh Historic Graveyards, Edinburgh, Scotland
Sheerness Dockyard, Sheerness
St. John The Evangelist Parish Church, Shobdon, Leominster
Tecton Buildings At Dudley Zoological Gardens, Dudley
ABD
Atlanta-Fulton Central Public Library, Atlanta, Georgia
Commodore Ralph Middleton Munroe Miami Marine Stadium, Miami, Florida
Miami Marine Stadium was the first purpose-built venue for powerboat racing in the United States. (Learn More)
Cultural Landscape Of Hadley, Massachusetts, Hadley, Massachusetts
Phillis Wheatley Elementary School, New Orleans, Louisiana
St. Louis Cemetery No. 2, New Orleans, Louisiana
Taliesin, Spring Green, Wisconsin
Taliesin West, Scottsdale, Arizona
Taos Pueblo, Taos Pueblo, New Mexico
The Bridges Of The Merritt Parkway, Connecticut
ÖZBEKİSTAN
Desert Castles Of Ancient Khorezm, Republic of Karakalpakstan/Elli-Kala District & Beruni District
VENEZÜELLA
La Facultad De Arquitectura Y Urbanismo, Universidad Central De Venezuela, caracas
Parque Del Este, caracas
Kaynak: ArchRecord, World Monuments Fund
Çeviri: Mimdap
bunların içinde bence en acil müdahale edilmesi gereken Afganistan Herat tarihi bölgesi. zira Taliban’ın ne yapacağı belli olmaz bombalayarak ortadan kaldırabilir. daha önce bir tarihi anıtı darmadağın etti biliyorsunuz.
Fatma Esenler | 18 Ekim 2009Dünya anıtlar fonu örgütlenmesi devletler arası bir hüviyet kazanmalı ve tıpkı UNESCO gibi uluslararası bir yapma becerisine sahip olmalı. İstenilen projlere kolayca kaynak ayırmalı ve onarmalı. Bizim TKB gibi bir örgütlenmenin daha güçlüsü yani. Onarma yetkisi ve gücü olanı kastediyorum.
Leman Direk | 21 Ekim 2009